Cơ hội và thách thức từ danh sách dữ liệu quan trọng và dữ liệu cốt lõi của Việt Nam

Ngày 1/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 20/2025/QĐ-TTg, chính thức công bố danh mục dữ liệu quan trọng và dữ liệu cốt lõi của Việt Nam. Đây là một bước đi quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử và bảo vệ an ninh mạng theo Luật Dữ liệu 2024. Danh sách này đã phân định một cách khá rõ ràng những loại dữ liệu nào được xem là dữ liệu quan trọng và dữ liệu nào được xem là dữ liệu cốt với những yêu cầu bảo vệ khác nhau. Với 26 loại dữ liệu cốt lõi và 43 loại dữ liệu quan trọng, Quyết định này phản ánh sự ưu tiên của Nhà nước trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia, an ninh và phát triển kinh tế - xã hội.

Khoản 7 Điều 3 Luật Dữ liệu quy định: “Dữ liệu cốt lõi là dữ liệu quan trọng trực tiếp tác động đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế vĩ mô, ổn định xã hội, sức khỏe và an toàn cộng đồng thuộc danh mục do Thủ tướng Chính phủ ban hành”. Dữ liệu cốt lõi được hiểu là những thông tin có mức độ nhạy cảm cao nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia, quốc phòng và ổn định xã hội nếu bị lộ hoặc khai thác sai mục đích. Trong khi đó, dữ liệu quan trọng được định nghĩa tại khoản 6 Điều 3 Luật Dữ liệu là: “Dữ liệu quan trọng là dữ liệu có thể tác động đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế vĩ mô, ổn định xã hội, sức khỏe và an toàn cộng đồng thuộc danh mục do Thủ tướng Chính phủ ban hành”, bao gồm dữ liệu cốt lõi cộng thêm các loại thông tin khác, có tác động rộng lớn đến kinh tế, y tế, giáo dục và các lĩnh vực dân sinh. Việc Chính phủ ban hành danh sách này không chỉ giúp các cơ quan nhà nước quản lý hiệu quả hơn mà còn đặt ra những giới hạn và yêu cầu rõ ràng cho doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty công nghệ, tài chính và dịch vụ dữ liệu trong việc tuân thủ bảo vệ dữ liệu trong quá trình kinh doanh tại Việt Nam.

Nội dung danh sách dữ liệu cốt lõi và dữ liệu quan trọng

Dựa trên Quyết định 20/2025/QĐ-TTg, danh mục dữ liệu cốt lõi bao gồm 26 loại, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực quốc phòng, an ninh và nguồn lực quốc gia. Danh sách này được xây dựng dựa trên dự thảo trước đó, nhưng đã được bổ sung để bao quát toàn diện hơn. Cụ thể:

1. Dữ liệu về biên giới quốc gia, chủ quyền lãnh thổ do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
2. Dữ liệu về chiến lược, đề án, dự án phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, cơ yếu của cơ quan nhà nước chưa công khai.
3. Dữ liệu về hoạt động công nghiệp quốc phòng, an ninh chưa công khai.
4. Dữ liệu về hoạt động đầu tư, mua sắm trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, cơ yếu, dự trữ quốc gia chưa công khai.
5. Dữ liệu về các công trình quân sự, quốc phòng, an ninh, cơ yếu, công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia chưa công khai.
6. Dữ liệu về chiến lược, chính sách, quy trình và hoạt động giám sát, phòng chống, ứng phó sự cố an ninh mạng, bảo vệ hạ tầng thông tin trọng yếu của cơ quan nhà nước chưa công khai.
7. Dữ liệu về quy hoạch tần số vô tuyến điện phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, cơ yếu, cơ quan Đảng chưa công khai.
8. Dữ liệu thống kê về môi trường phục vụ hoạt động quốc phòng, an ninh do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
9. Dữ liệu thống kê về khí tượng thủy văn phục vụ hoạt động quốc phòng, an ninh do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
10. Dữ liệu về hoạt động của Đảng do cơ quan Đảng thu thập, quản lý, chưa công khai.
11. Dữ liệu về thông tin đối ngoại của cơ quan nhà nước chưa công khai.
12. Dữ liệu do cơ quan, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế chuyển giao theo Điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên cần bảo vệ, chưa công khai.
13. Dữ liệu về hoạt động của Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài do cơ quan nhà nước quản lý chưa công khai.
14. Dữ liệu về đề án cơ cấu tổ chức của các bộ, ngành, địa phương chưa công khai.
15. Dữ liệu về cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, lực lượng vũ trang nhân dân, người làm việc trong tổ chức cơ yếu chưa công khai.
16. Dữ liệu về dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo do cơ quan nhà nước quản lý chưa công khai.
17.  Dữ liệu về tài nguyên nước, khoáng sản quý hiếm do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
18. Dữ liệu không gian địa lý, dữ liệu ảnh hàng không và dữ liệu ảnh viễn thám về các khu vực, địa điểm trọng yếu phục vụ quốc phòng, an ninh, cơ yếu do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
19. Dữ liệu về đất đai, biển và hải đảo do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
20. Dữ liệu thuộc lĩnh vực tài chính, ngân sách do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
21. Dữ liệu về số lượng, địa bàn hoạt động của phương tiện đánh bắt khai thác thủy, hải sản do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
22. Dữ liệu về kế hoạch, chiến lược, đề án, dự án phát triển đối với đồng bào dân tộc thiểu số do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
23. Dữ liệu về hoạt động của Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Kiểm toán nhà nước do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
24. Dữ liệu về năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ và hạt nhân, năng lượng quốc gia, các kế hoạch, chiến lược, đề án, dự án phát triển năng lượng quốc gia do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
25. Dữ liệu về y tế do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
26. Dữ liệu tổ chức, công dân chưa công khai.

Danh mục dữ liệu quan trọng mở rộng hơn, bao gồm toàn bộ 26 loại dữ liệu cốt lõi trên cộng thêm 17 loại khác, tổng cộng 43 loại. Các loại bổ sung tập trung vào các lĩnh vực hành chính, kinh tế và xã hội, chẳng hạn:

1. Dữ liệu về lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
2. Dữ liệu về hoạt động điều tra, đấu tranh, phòng chống tội phạm, xâm phạm an ninh quốc gia và xử lý vi phạm hành chính do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
3. Dữ liệu thuộc lĩnh vực nội vụ do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
4. Dữ liệu thuộc lĩnh vực giao thông vận tải do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
5. Dữ liệu về tác phẩm, cuộc biểu diễn do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu quyền tác giả, chủ sở hữu quyền liên quan do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
6. Dữ liệu về hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
7. Dữ liệu về điều tra, giải quyết sự cố môi trường chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền kết luận.
8. Dữ liệu thuộc lĩnh vực tài chính, ngân hàng của cơ quan nhà nước chưa công khai.
9. Dữ liệu về quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
10.  Dữ liệu thuộc lĩnh vực công nghiệp và vật liệu hàng hóa chiến lược do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
11. Dữ liệu trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
12. Dữ liệu về đầu tư ra nước ngoài của doanh nghiệp nhà nước chưa công khai.
13. Dữ liệu trong lĩnh vực thông tin truyền thông do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai .
14. Dữ liệu thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
15. Dữ liệu về an toàn sinh học do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
16. Dữ liệu thuộc lĩnh vực lao động, người có công và xã hội do cơ quan nhà nước thu thập, quản lý chưa công khai.
17.  Dữ liệu về tổ chức, công dân chưa công khai.

Những dữ liệu này được định nghĩa theo Luật Dữ liệu, nơi dữ liệu quan trọng là những thông tin có thể tác động đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế vĩ mô, ổn định xã hội, sức khỏe cộng đồng nếu bị lạm dụng. Chúng phải được bảo vệ bằng các biện pháp kỹ thuật cao, lưu trữ trong nước và chỉ được chuyển ra nước ngoài với sự cho phép của cơ quan nhà nước.

Buổi hội thảo góp ý xây dựng các văn bản quy phạm tại Luật Dữ liệu ngày 10/3/2025. Nguồn: Đại biểu Nhân dân

Ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam

Việc ban hành danh sách này mang lại cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực công nghệ số. Trước hết, về mặt tuân thủ pháp lý, các doanh nghiệp xử lý dữ liệu thuộc danh mục này phải đối mặt với các yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt hơn. Theo Luật Dữ liệu 2024 và Nghị định hướng dẫn, kinh doanh dịch vụ dữ liệu trở thành ngành nghề có điều kiện, yêu cầu giấy phép từ Bộ Công an hoặc Bộ Khoa học và Công nghệ. Ví dụ, các công ty công nghệ như Google, Amazon hay các công ty công nghệ của Việt Nam như VNG, FPT nếu xử lý dữ liệu y tế, tài chính hoặc dân cư (thuộc dữ liệu cốt lõi) phải xây dựng hệ thống bảo mật đạt chuẩn quốc gia, báo cáo định kỳ và chấp nhận thanh tra bất kỳ lúc nào.

Điều này dẫn đến tăng chi phí vận hành. Theo ước tính từ Hiệp hội An ninh Mạng Việt Nam, các doanh nghiệp lớn có thể phải chi thêm 10-20% ngân sách IT cho việc nâng cấp hạ tầng lưu trữ dữ liệu trong nước. Các công ty nước ngoài, đặc biệt từ Mỹ hoặc châu Âu, có thể gặp khó khăn với yêu cầu "bản địa hóa dữ liệu"[1], nơi dữ liệu quan trọng không được chuyển ra khỏi biên giới mà không có phê duyệt. Điều này ảnh hưởng đến mô hình đám mây toàn cầu, buộc họ phải đầu tư vào trung tâm dữ liệu tại Việt Nam, như trường hợp Microsoft và AWS đang mở rộng cơ sở hạ tầng tại đây. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, chi phí tuân thủ có thể lên đến hàng trăm triệu đồng/năm, dẫn đến việc phải đối mặt nhiều khó khăn trong hoạt động tuân thủ nếu không chuẩn bị kịp thời.

Thứ hai, việc tuân thủ bảo vệ dữ liệu có khả năng ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh hàng ngày. Trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, các ngân hàng như Vietcombank, Viettinbank hay fintech như Momo, Finhay phải tăng cường bảo mật dữ liệu khách hàng, tránh rò rỉ thông tin lý lịch tư pháp hoặc tài chính quốc gia. Điều này có thể làm chậm quá trình phê duyệt sản phẩm mới, như các ứng dụng vay vốn trực tuyến, vì cần đánh giá rủi ro dữ liệu. Tương tự, trong y tế, các công ty như Vinmec, Long Châu hoặc Pharmacity phải đảm bảo dữ liệu bệnh nhân không bị khai thác, dẫn đến việc áp dụng AI chẩn đoán bệnh bị hạn chế nếu liên quan đến dữ liệu nhạy cảm.

Tuy nhiên, không phải tất cả đều tiêu cực. Danh sách này tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp địa phương phát triển công nghệ bảo mật. Các công ty như BKAV hay Viettel có thể hưởng lợi từ nhu cầu cao về giải pháp an ninh mạng, với thị trường dự kiến tăng trưởng mạnh trong thời gian tới. Hơn nữa, việc bảo vệ dữ liệu quan trọng giúp nâng cao lòng tin của người tiêu dùng, thúc đẩy thương mại điện tử và kinh tế số. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có thể tăng GDP thêm 1,1% nhờ chuyển đổi số an toàn, nơi doanh nghiệp tuân thủ tốt sẽ có lợi thế cạnh tranh.

Đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, danh sách này có thể làm giảm sức hấp dẫn ngắn hạn do quy định nghiêm ngặt về chuyển dữ liệu xuyên biên giới. Theo Liên minh Dữ liệu Toàn cầu (GDA), trong phản hồi dự thảo, họ lo ngại rằng định nghĩa rộng về dữ liệu quan trọng có thể cản trở dòng chảy dữ liệu tự do, ảnh hưởng đến các hiệp định như CPTPP hay EVFTA[2]. Tuy nhiên, dài hạn, nó củng cố môi trường kinh doanh ổn định, thu hút đầu tư vào lĩnh vực an ninh dữ liệu. Chẳng hạn như các công ty như Huawei hay Samsung đã có những dự định để điều chỉnh chiến lược trong việc tuân thủ, mở rộng sản xuất tại Việt Nam.

Ngoài ra, danh sách này có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Doanh nghiệp xuất khẩu như trong lĩnh vực điện tử hoặc dệt may, nếu sử dụng dữ liệu địa lý hoặc môi trường, phải đảm bảo không vi phạm khi chia sẻ với đối tác nước ngoài. Điều này có thể tăng thời gian logistics nhưng cũng thúc đẩy số hóa nội địa, giảm phụ thuộc vào nền tảng ngoại.

Danh sách dữ liệu quan trọng và cốt lõi do Việt Nam ban hành là minh chứng cho cam kết bảo vệ chủ quyền số trong thời đại 4.0. Từ 26 loại cốt lõi tập trung vào an ninh quốc gia đến 43 loại quan trọng bao quát kinh tế - xã hội, nó không chỉ giúp Nhà nước quản lý rủi ro mà còn định hình lại hoạt động doanh nghiệp. Mặc dù mang lại thách thức về chi phí và tuân thủ, nhưng nó mở ra cơ hội cho đổi mới và tăng trưởng bền vững. Để tận dụng, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ, đào tạo nhân sự và hợp tác với chính phủ. Trong tương lai, với việc cập nhật danh sách theo tiến bộ công nghệ, Việt Nam có thể trở thành mô hình bảo vệ dữ liệu ở Đông Nam Á, cân bằng giữa an ninh và phát triển kinh tế.